กว่าผมจะมาเป็นวิทยากรสอน Excel ได้อย่างทุกวันนี้ต้องผ่านร้อนผ่านหนาวมาพอตัวทีเดียว หลายครั้งที่ถูกผู้เข้าอบรมลองของ ถามคำถามยากๆ หรือแม้แต่ถูกชี้หน้าแล้วบอกว่า ยังมีวิธีที่ใช้ Excel ดีกว่าที่ผมสอน อีกสักพักก็ชี้มือแล้วพูดขึ้นมาดังๆให้ทุกคนในห้องฟังซ้ำอีกหลายครั้ง ซึ่งทุกครั้งผมต้องยืนยันว่าไม่มีทางที่จะมีวิธีอื่นที่ดีกว่านี้อีกแล้ว จนผู้เข้าอบรมคนนั้นถามกลับมาว่า ที่ผมพูดแบบนี้แสดงว่าเธอพูดโกหกใช่ไหม ซึ่งผมตอบกลับไปทันทีว่า “ใช่ครับ ผมมั่นใจว่าสิ่งที่คุณพูดมานั้นโกหกแน่ๆ”
เมื่อถึงช่วงพักการอบรม ผมก็รีบเดินตามผู้เข้าอบรมคนนั้นแล้วกล่าวคำขอโทษก่อนเพื่อน เธอจึงตอบขอโทษกลับมาเช่นกันแล้วบอกว่า ตัวเองไม่ใช่คนที่ต้องมาเข้าอบรมหรอก พอดีผู้เข้าอบรมตัวจริงไม่สบาย หัวหน้าจึงสั่งให้มาเข้าอบรมแทน “ที่จริงหนูก็ไม่เคยใช้ Excel จริงจังมาก่อนหรอกค่ะ หนูเป็นแค่เลขา เคยเห็นคนอื่นเขาใช้คล้ายๆแบบที่อาจารย์ทำให้ดูเท่านั้น” ซึ่งผมก็แนะนำให้ถอนตัวเอาเงินค่าอบรมคืนกลับไปจะเหมาะกว่าที่จะเสียเวลาเรียนต่อไป
เมื่อขึ้นชื่อว่าเป็นวิทยากร กลายเป็นคนที่ถูกเรียกว่าอาจารย์ ผมก็ถือว่าผู้เข้าอบรมเป็นลูกศิษย์ ไม่ใช่ลูกค้า ทุกเช้าก่อนออกมาทำงานจะกราบพระพุทธรูปในห้องพระ อธิษฐานขอให้ตนสามารถแก้ปัญหาของผู้เข้าอบรมได้ตรงจุด ทุกครั้งที่ผมขึ้นสอนถือว่าเป็นโอกาสสำคัญอีกครั้งหนึ่งในชีวิตที่จะได้ให้ความรู้ และต้องให้ความรู้ที่ถูกต้องชัดเจนปราศจากข้อสงสัยใดๆ ดังนั้นเมื่อมีคนแย้งขึ้นมาในห้องอบรม ผมจึงมีหน้าที่ต้องทำให้ลูกศิษย์ทุกคนเข้าใจว่าอะไรถูกอะไรผิด ต้องเห็นกับประโยชน์ส่วนรวมมาก่อน ไม่เคยมีความคิดว่าจะต้องคอยเอาใจลูกค้าคนใดคนหนึ่งเป็นพิเศษ
ผู้บริหารด้านฝึกอบรมกล่าวไว้ว่า “ผู้ที่จะมาทำหน้าที่เป็นวิทยากรถ่ายทอดความรู้ให้ผู้อื่นได้นั้น อย่างน้อยต้องมีความรู้มากกว่าเรื่องที่สอน 6 เท่าตัว”
ในการอบรมห้องใหญ่ๆที่มีผู้เข้าอบรมหลายสิบคนมาจากหลายที่กัน ย่อมมีทั้งคนเก่งและขาดพื้นฐานมาเข้าอบรม ผมจะประกาศว่าหากมีคำถามสงสัยเรื่องใด ไม่ว่าจะนอกเรื่องหรือในเรื่องที่กำลังอบรมอยู่ ขอให้ยกปัญหาขึ้นมาถามได้เสมอ ผมจะตัดสินใจเองว่าเหมาะสมที่จะตอบให้เลยหรือไม่ หากเป็นเรื่องยากที่เป็นปัญหาเฉพาะตัว ผมจะขอนำปัญหานั้นไปตอบให้ตัวต่อตัวในช่วงพักหรือช่วงเที่ยง
สมัยที่ผมยังไม่รู้จักสูตร Array มากนัก เคยเจอคำถามจากผู้เข้าอบรมที่นั่งหลังห้อง เขาต้องการหาสูตรที่จะคืนค่าเป็นตำแหน่งเซลล์ที่บันทึกข้อมูลที่ต้องการว่าอยู่ที่ใดในตาราง ซึ่งตามปกติต้องใช้เมนู Find เพื่อค้นหา เช่น ในชีทหนึ่งมีเซลล์ F123 บันทึกคำว่า OK เอาไว้ ให้คิดสูตรที่คืนค่าออกมาเป็นตำแหน่งเซลล์ F123 ซึ่งตอนนั้นยังคิดไม่ออกก็ตอบว่าไม่ทราบครับไปก่อน ไม่น่าเชื่อว่าคำถามนี้จะจุดประกายให้ผมคิดวิธีการสร้างตารางคำนวณเพื่อใช้ในการวางแผนการผลิตได้ในภายหลัง ทุกวันนี้ยังคิดถึงเจ้าของคำถามนี้อยู่เสมอ
ใช่ว่าวิทยากรจะต้องรู้ทุกอย่าง เรื่องใดที่ไม่ทราบก็ต้องตอบว่าไม่ทราบ แต่จะหาคำตอบมาให้ในภายหลัง
การทำให้ตัวเองทั้งๆที่เก่ง Excel จริงๆหรือเก่งแบบปลอมๆ กลายเป็นคนเก่ง Excel ในสายตาของผู้อื่นทำได้ไม่ยาก แค่ทำวิดีโอ เขียนหนังสือขาย หรือเขียนบทความในเรื่องนั้นๆขึ้นมาเผยแพร่ อาจใช้นามแฝง 2 ชื่อเพื่อถามเองตอบเองในฟอรัมถามปัญหา Excel เพื่อสร้างภาพให้กับตัวเองก็ยังมีคนอื่นทำกันมาแล้ว ยิ่งทำมาก บ่อยครั้งมากเท่าใด ยิ่งทำให้คนเกิดความเชื่อถือศรัทธาว่า เขาแน่จริง เป็นสุดยอดปรมาจารย์ Excel ขนาดนั้น ทั้งๆที่กว่าจะหาคำตอบมาให้ต้องเสียเวลาคิดเป็นวัน หรือแอบลอกเนื้อหาของคนอื่นมาใช้
ส่วนการเป็นวิทยากรต้องมีคุณสมบัติเหนือกว่าคนที่เก่ง Excel เฉยๆ ยิ่งกว่านั้นต้องสามารถตอบคำถาม Excel ได้ทุกอย่าง ชี้แจงทุกเรื่องได้อย่างมั่นใจ และที่สำคัญที่สุดคือต้องสามารถตอบได้ "ทันที" ที่ถูกถาม หรือแค่ผู้เข้าอบรมเอ่ยปากถามมายังไม่จบประโยค ก็สามารถตอบกลับเรื่องนั้นๆได้ทันทีโดยไม่ต้องเปิดตำราให้เสียเวลา
เพื่อนที่เป็นวิทยากร Excel เหมือนกันเล่าให้ฟังว่า เขาถูกตามให้รีบไปสอนที่สถาบันแห่งหนึ่งเพราะผู้เข้าอบรมโวยวายขึ้นมาว่า ทำไมวิทยากรสอนแบบเอ้อๆอ้าๆ ทำไมวิทยากรยังมีความรู้น้อยกว่าคนเรียน เวลาสอนก็ทำอย่างไม่มั่นใจ ต้องเปิดตำราอ่านไปทีละหน้าเสียอีก เมื่อถูกโวยหนักเข้าเจ้าของสถาบันนี้ต้องโทรตามเพื่อนผมซึ่งเป็นวิทยากรตัวจริงให้รีบเดินทางมา ความลับจึงเปิดเผยว่าวิทยากรคนที่ถูกโวยวายนั้นเป็นตัวปลอม ไม่ใช่เพื่อนผมตามที่แจ้งไว้ในโฆษณาหรอก สถาบันนี้ต้องการประหยัดเงินจึงใช้พนักงานของตัวเองทำหน้าที่วิทยากรแทน เพื่อนผมถูกเชิญมาเป็นวิทยากรให้ครั้งแรกครั้งเดียว จากนั้นสถาบันนี้เขาก็ลอกคู่มือและตัวอย่างที่วิทยากรตัวจริงสร้างขึ้น เอาไว้ให้วิทยากรตัวปลอมสอนเสียเอง
